• İnsan beyni prenatal (doğum öncesi) dönemin çok erken aşamalarında oluşmaya başlar ve gelişimi neredeyse bir ömür sürer.
• İnsan beyni tüm biyolojik sistemler içerisinde tartışmasız olarak en karmaşık olanıdır. Olgun beyin 100 milyardan fazla nörondan oluşur.Beyin insanın çeşitli dönemlerde gösterdiği farklı fonksiyonlarla uyumlu olarak organize ve önceden belirlenmiş bir şekilde olgunlaşır.
• Erişkin beyninin temelleri nöral tüp ve nöralkrista oluşumudur. Nöronal proliferasyon, migrasyon, organizasyon ve miyelinizasyon aşamaları ise beyni karmaşık işlevleri gerçekleştirebilecek hale getirir.
• Çocuk beyni erişkin beynine göre daha “plastik” özelliktedir. Plastisite yeni becerileri edinirken kolaylık sağlarken, aynı zamanda onu iç ve dış etkenlere karşı daha duyarlı hale getirir.
• Prematüre doğan bebekler de hipoksi ve inflamasyon gibi etkenlere maruz kalmaya meyillidirler, bu durumda beyinde ilk olarak miyelinizasyon öncesi oligodendrositler (preOLs) etkilenir ve miyelin ve aksonlardan oluşan beyaz cevher hasarı meydana gelir. Beyaz cevher hasarı ile serebral palsi başta olmak üzere pek çok gelişimsel sorun ortaya çıkar.
• Riskli olsun veya olmasın tüm bebeklerde nörolojik gelişimin değerlendirilmesi önemlidir.
• Gelişme geriliği ve otistik spektrum bozukluğu tanıları nörolojik gelişimin doğru değerlendirilmesi ile konulabilir, izole veya global gelişme geriliği tanıları için gelişimsel testlerden de yararlanılabilir.
Ana Mesajlar
• İnsan sinir sistemi gelişimi fertilizasyondan (döllenmeden) sonra 18. günde itibaren gelişmeye başlar.
• Beyin birbirini takip eden zaman zaman da iç içe geçen nöral proliferasyon, migrasyon, organizasyon ve miyelinizasyon aşamalarının sonucunda meydana gelir.
• Plastisite beynin deneyime yanıt olarak gelişebilme yeteneğini, ifade eder.
• Prematüre beyaz cevher hasarının temelinde myelinizasyon öncesi oligodendrositlerin (preOL hücrelerinin) hasarı yatar.
• Nörolojik değerlendirmede gelişimsel basamakların değerlendirilmesi son derece önemlidir. Baş kontrolü 4 aylıkken, desteksiz oturma 9 aylıkken, bağımsız yürüme en geç 18 aylıkken olmalıdır.
• Baş parmak ve işaret parmağının kullanıldığı cımbız tutuşu en geç 11 aylıkken beklenir.
• Dil gelişiminde 15 aya kadar 4-6 tek kelime söylenmelidir.
Kaynak:Riskli Bebek İzlemi Kitabı, Kasım 2014:24-33